Η Εθνική Στρατηγική Διά Βίου Μάθησης (ΕΣΔΒΜ) 2021-2027 για την Κύπρο ανταποκρίνεται στην εθνική πολιτική προτεραιότητα για την ανάπτυξη ενός πλαισίου για τη διά βίου μάθηση θέτοντας τους στρατηγικούς στόχους και τις επιδιώξεις για την εν λόγω περίοδο αναφοράς. Το έργο για την εκπόνηση της στρατηγικής υλοποιήθηκε με την οικονομική υποστήριξη της Γενικής Διεύθυνσης Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΓΔ REFORM)* . Την ΕΣΔΒΜ 2021-2027 συντονίζει το Γραφείο Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων, Διά Βίου Μάθησης και Εκπαίδευσης Ενηλίκων (ΓΕΔΥ/ΔΒΜΕΕ) του ΥΠΑΝ. Η Εθνική και η Τεχνική Επιτροπή Διά Βίου Μάθησης είναι υπεύθυνες για την ανάπτυξη, την εποπτεία, την παρακολούθηση και την επικαιροποίηση της στρατηγικής.
Πριν από την ανάπτυξη της στρατηγικής προηγήθηκε εκτεταμένη έρευνα. Η δευτερογενής έρευνα περιελάμβανε τη μελέτη πολυάριθμων εθνικών και ευρωπαϊκών πολιτικών που σχετίζονται με τη διά βίου μάθηση για την ανάπτυξη γνωστικού υποβάθρου επί του θέματος. Η κριτική ανάλυση της βιβλιογραφίας, η έρευνα και οι διαδικτυακές επισκέψεις μελέτης σε χώρες όπως η Εσθονία, η Αυστρία και η Σλοβενία, κατά τις οποίες εξετάστηκαν καλές πρακτικές και παραδείγματα, παρείχαν μια καλή επισκόπηση των παραγόντων και των δράσεων που καθιστούν τα συστήματα διά βίου μάθησης αποτελεσματικά. Στο πλαίσιο της έρευνας πεδίου, πραγματοποιήθηκαν συνεχείς διαβουλεύσεις, συνεντεύξεις και συζητήσεις με φορείς χάραξης πολιτικής, βασικά ενδιαφερόμενα μέρη, κοινωνικούς εταίρους και εμπειρογνώμονες για τον εντοπισμό αναγκών και κενών, καθώς και για την προσέλκυση ενδιαφέροντος και την ανάπτυξη μελλοντικών συνεργειών μεταξύ τους.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισημαίνει ότι η εκπαίδευση και η κατάρτιση είναι απαραίτητες για την οικοδόμηση της οικονομίας γνώσης και την προώθηση της ατομικής και κοινωνικής προόδου, της οικονομικής και βιώσιμης ανάπτυξης, καθώς και της κοινωνικής συνοχής και συμπερίληψης. Σε εθνικό επίπεδο, το ΥΠΑΝ αναγνωρίζει ότι η κουλτούρα της διά βίου μάθησης πρέπει να καλλιεργείται από τα πρώτα στάδια της εκπαίδευσης. Εκτιμάται, επίσης, το γεγονός ότι οι δραστηριότητες που σχετίζονται με το σύστημα διά βίου μάθησης εμπίπτουν στην αρμοδιότητα πολλών δημόσιων αρχών και φορέων. H ΕΣΔΒΜ 2021-2027 στοχεύει στην ευθυγράμμιση του οράματός της με τα στρατηγικά μέτρα και τις δράσεις άλλων εθνικών αρχών, όπως αυτά κοινοποιούνται μέσα από τους στόχους και τα πλαίσια λειτουργίας τους.
Η έλλειψη θεσμικού πλαισίου για τη διά βίου μάθηση στην Κύπρο και η απουσία ειδικής αρχής για την εποπτεία των σχετικών δραστηριοτήτων περιόριζαν τις ευκαιρίες για πρόοδο στο παρελθόν. Επιπλέον, δεν υπάρχει μηχανισμός παρακολούθησης, ευθυγράμμισης και αξιολόγησης του αντικτύπου των διαφόρων εθνικών δράσεων στον τομέα της διά βίου μάθησης, ο οποίος θα μπορούσε να διασφαλίσει την ποιότητα και να αξιολογήσει τις επιδόσεις του συστήματος. Επίσης, ο τομέας της εκπαίδευσης ενηλίκων φαίνεται να είναι κατακερματισμένος με ελάχιστους μηχανισμούς εποπτείας, λόγω έλλειψης νομοθετικού και πολιτικού πλαισίου καθώς και μηχανισμών διασφάλισης ποιότητας που να αποσαφηνίζουν τις λειτουργίες και τα πρότυπά του. Τα μαθησιακά αποτελέσματα που επιτυγχάνονται στη μη τυπική και άτυπη εκπαίδευση δεν μπορούν να επικυρωθούν ή να αναγνωριστούν, καθώς δεν έχει ακόμη θεσμοθετηθεί κάποια επίσημη διαδικασία. Η κουλτούρα της διά βίου μάθησης είναι απαραίτητο να καλλιεργείται από τα πρώτα χρόνια της σχολικής εκπαίδευσης. Επομένως, οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων καλούνται να εμφυσήσουν το πνεύμα του «Γηράσκω αεί διδασκόμενος» μέσα από την πρακτική τους. Ο προσδιορισμός αυτών των αναγκών και των κενών, καθώς και των επιθυμητών μελλοντικών αποτελεσμάτων, όπως έχουν περιγραφεί από τα ενδιαφερόμενα μέρη, οδήγησαν στην ανάπτυξη του οράματος και των στρατηγικών προτεραιοτήτων που τίθενται στο πλαίσιο της παρούσας στρατηγικής. Εκτός από τις παραπάνω πληροφορίες και τα δεδομένα που προέκυψαν από την εμπεριστατωμένη ανάλυση, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η πανδημία του κορωνοϊού αναπόφευκτα επηρέασε την αγορά εργασίας, ως αποτέλεσμα της μειωμένης οικονομικής δραστηριότητας τα τελευταία χρόνια, με αρνητικές συνέπειες στην απασχολησιμότητα των νέων.
Στρατηγικές Προτεραιότητες και Στόχοι
Για την επίτευξη του οράματος της ΕΣΔΒΜ 2021-2027, τίθενται τέσσερις στρατηγικές προτεραιότητες ως βασικοί στόχοι για επίτευξη μέχρι το 2027. Οι στόχοι αυτοί είναι απαραίτητοι για την παροχή του μακροπρόθεσμου στρατηγικού πλαισίου της διά βίου μάθησης προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης μιας κοινωνίας βασισμένης στη γνώση και χωρίς αποκλεισμούς και την καθοδήγηση των μελλοντικών δράσεων:
1. Θέσπιση του πλαισίου διακυβέρνησης, παρακολούθησης και αξιολόγησης που περιλαμβάνει ρυθμίσεις πολιτικής και σχέδια δράσης με σαφείς ρόλους των ενδιαφερόμενων μερών και χρηστή δημοσιονομική διαχείριση. Επιπλέον, απαιτείται ο προσδιορισμός βασικών δεικτών απόδοσης και κριτηρίων για τη διασφάλιση ποιότητας και τη διενέργεια συνεχών βελτιώσεων.
2. Μείωση της ανεργίας των νέων και αναβάθμιση των δεξιοτήτων/επανειδίκευση των νέων και του εργατικού δυναμικού μέσα από την παροχή ευκαιριών μάθησης που αντικατοπτρίζουν τις ανάγκες της αγοράς εργασίας και λαμβάνουν υπόψη την ψηφιακή και πράσινη μετάβαση. Έμφαση δίνεται στα άτομα που διατρέχουν κίνδυνο ανεργίας και στην αναβάθμιση των δεξιοτήτων/επανειδίκευση του εργατικού δυναμικού σε εθνικό επίπεδο.
3. Αύξηση της συμμετοχής των ενηλίκων στη διά βίου μάθηση με τη βελτίωση της ποιότητας του τομέα της εκπαίδευσης ενηλίκων, την παροχή κινήτρων σε άτομα και επιχειρήσεις, την εξάλειψη των εμποδίων, καθώς και τη μεγαλύτερη προβολή και ενίσχυση της ενημέρωσης και επικοινωνίας.
4. Βελτίωση της επαγγελματικής πρακτικής των εκπαιδευτών ενηλίκων και υποστήριξη των εκπαιδευτών όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης για την ανάπτυξη δεξιοτήτων διά βίου μάθησης.
Για την υποστήριξη και την παρακολούθηση της επίτευξης των στρατηγικών προτεραιοτήτων και στόχων, ορίστηκαν συγκεκριμένοι Βασικοί Δείκτες Απόδοσης (ΒΔΑ). Οι δείκτες αυτοί παρέχουν το απαιτούμενο σημείο αναφοράς για τη μέτρηση της επίτευξης των στόχων που έχουν τεθεί, συμπεριλαμβανομένου του χρονοδιαγράμματος επίτευξης και του ζητούμενου στόχου για το 2027. Τέλος, την παρούσα στρατηγική θα συνοδεύει ένα σχέδιο δράσης, που θα υποστηρίξει την Εθνική και την Τεχνική Επιτροπή στην εκπλήρωση της αποστολής τους. Προσχέδιο του σχέδιο δράσης, το οποίο θα παρουσιαστεί ως ξεχωριστό έγγραφο, θα εκπονηθεί σε διαβούλευση με όλα τα βασικά ενδιαφερόμενα μέρη και τους κοινωνικούς εταίρους. Το σχέδιο δράσης θα περιλαμβάνει ενδεικτικές δράσεις ευθυγραμμισμένες με τα παραπάνω στρατηγικά μέτρα και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο χαρτογράφησης για τον καθορισμό του χρονοδιαγράμματος των δραστηριοτήτων και τη συγκέντρωση των εγχειρημάτων άλλων αρχών προς μια κοινή γραμμή εργασίας στο πλαίσιο του εθνικού συστήματος διά βίου μάθησης. Η Εθνική και η Τεχνική Επιτροπή, υπεύθυνες για την εφαρμογή και την παρακολούθηση της στρατηγικής, μπορούν να αναθεωρούν και να αναπροσαρμόζουν το σχέδιο δράσης και τους ΒΔΑ, ανάλογα με τις ανάγκες, κατά τη διάρκεια εκτέλεσης της παρούσας στρατηγικής. Η στρατηγική αυτή, συμπεριλαμβανομένων των προτεραιοτήτων και του προκαταρκτικού σχεδίου δράσης της, θα πρέπει να θεωρείται ως ένα εξελισσόμενο έγγραφο, λαμβάνοντας υπόψη τον δυναμικό χαρακτήρα του εξωτερικού περιβάλλοντος το οποίο ενδέχεται να διαφοροποιηθεί μέχρι την ολοκλήρωση της στρατηγικής. Κατά τη διαδικασία αυτή, οι ετήσιοι μηχανισμοί παρακολούθησης και αξιολόγησης θα παρέχουν πληροφορίες και συστάσεις για τροποποιήσεις, πάντα σε διαβούλευση με τα βασικά ενδιαφερόμενα μέρη.
